در میبد سفال به دو شکل کلی تولید میشود:
- سفالی که مادهی اصلی آن گل رس است.
- سفالی که مادهی اصلی آن خاکی است موسوم به خاک سفید که ترکیبی از «کوارتز»، «کائولن» و «سیلیس» است.
سفال نوع اول نیز دو نوع است: سفیدوار و رنگینهوار.
سفیدوار نوعی سفال ساده و بدون رنگ است. کوزهها و گلدانها از این نوع سفال هستند. سفال رنگینهوار، همانطور که از نام آن مشخص است، سفالی رنگین است. خمرههای کوچک و بزرگ از این نوع سفال هستند.
نوع دیگری از سفال نیز در میبد تولید میشود که به آن «کاشی» یا «نانی» (مخفف نایینی) میگویند.
مراحل تهیهی سفال نوع اول
در حال حاضر خاکهای پیرامون کارگاهها، چسبندگی لازم را برای سفالگری ندارند و برای سفالسازی مناسب نیستند. سفالگران خاک رس را از مسافتی دورتر میآورند و قبل از هر چیز کلوخهای آن را میکوبند تا آب را راحتتر جذب کند. پس از آنکه گل تقریبا آماده شد، آن را ورز میدهند. گل ورز داده شده را میتوان ۵ تا ۱۰ روز و گاهی تا ۱۵ روز نگه داشت و از آن استفاده کرد.
بعد از اینکه گل آماده شد آن را چانه چانه میکنند و چانهها را جداگانه یکی پس از دیگری روی سنگ مسطحی مانند سنگ آسیاب ورز میدهند.
دستگاه سفالسازی از یک سطح چوبی و دایره مانند با محوری عمودی تشکیل شده است. در گذشته کوزهگران با ضربات پا، سطح دایره مانند و به دنبال آن محور عمودی را به حرکت در میآوردند. پس از آنکه چانهی گل را روی این محور میگذاشتند با حرکات مداوم دست، آن را به شکل مورد نظر در میآوردند. اکنون گرداندن سطح مذکور و محور با استفاده از نیروی برق انجام میشود.
پس از آنکه سفالگر چانههای گل را با استفاده از دستگاه به شکل دلخواه درآورد، آنها را در آفتاب میگذارد تا خشک شوند. وقتی سفالینهها اندکی خشک شد، اگر جزو سفیدوارهها باشد، نقشی روی آن میزنند که نقش سوزنی نام دارد. در غیر این صورت ظرف را با لعاب از پیش آماده شده میپوشانند. اکنون سفال برای پخته شدن آماده است. ظروف به ترتیبی خاص و به صورت مطبق در کوره چیده میشود تا سفال خام به شکل یکنواخت حرارت ببیند.
مراحل تهیهی محصولات کاشی
مادهی اصلی این صنعت خاک سفید است که سفالگران به آن سنگ سیلیس میگویند. اکنون سنگ مورد نیاز کارگاهها معمولا از قزوین تامین میشود. سنگ سیلیس را میسایند و برای جلوگیری ازترکخوردگی سفال، مقداری گرد شیشه نیز به آن اضافه میکنند. این گونه سفالها را دو بار داخل کوره میگذارند. بعد از بیرون آوردن و سرد شدن سفالینهها روی آنها نقش میزنند.
برای رنگآمیزی سفال در میبد از شیوهی «زیررنگی» استفاده میکنند. پس از رنگآمیزی نوبت به لعاب دادن میرسد. لعاب هر دو نوع سفال از شیشه تهیه میشود. پس از خرد کردن و ساییدن شیشه، مقداری آب و کتیرا و گاهی برادههای مس به آن اضافه میکنند. این محلول را به شکل مایعی غلیظ درآورده و استفاده میکنند. بعد از لعاب دادن مجددا سفالینهها را در کوره میچینند. پس از ۱۲ ساعت سفالها آمادهی عرضه میشوند.
نقوش و رنگ ها
یکی از مهمترین نقوشی که روی سفالهای میبد به چشم میخورد تصویر خورشید است که در واقع از خورشید درخشان مناطق حاشیهی کویر الهام گرفته شده و با صورت زن نقاشی میشود که اصطلاحا «خورشید خانم» نامیده میشود.
نقوش این سفالها در واقع بازتاب محیط زندگی و آرزوها و خواستههای سازندگان آنها است. این نقوش بیشتر با رنگهای آبی، سبز، زرد و خطوط ظریف سیاه نقاشی میشود و از اصالت و زیبایی خاصی برخوردار است.
بازدید: 14304